Kocaeli Büyükşehir Belediyesi’nin yürüttüğü Avrupa’nın en büyük etraf projesi olan ‘’İzmit Körfezi Doğu Baseni Taban Çamurunun Temizlenmesi, Susuzlaştırılması ve Bertarafı İşinin’ iptali için açılan dava yargıdan döndü. Kocaeli 2. Yönetim Mahkemesi, belirtilen alanda ‘’dip çamurunun temizlenmesi, temizlenen çamurun pompa ile susuzlaştırma alanına taşınması, taşınan çamurun geoteksil tüplerle susuzlaştırılması, susuzlaştırılan çamurun uygun alanlara nakliyesi ve değerlendirilmesi/berteraf işinin ortak projesi için alınan dava konusu meclis kararında hukuka ve mevzuata karşıtlık bulunmadığı’’na karar verdi. Mahkeme heyeti tarafından projenin durdurulması istikametindeki talep reddedildi.
AVRUPA’NIN EN BÜYÜK ETRAF PROJESİ
“İzmit Körfezi Doğu Baseni Taban Çamurunun Temizlenmesi, Susuzlaştırılması ve Bertarafı Projesi Fizibilite Raporu” ile belirtilen alanda taban çamurunun temizlenmesi, temizlenen çamurun pompa ile susuzlaştırma alanına taşınması, taşınan çamurun geoteksil tüplerle susuzlaştırılması, susuzlaştırılan çamurun uygun alanlara nakliyesi ve değerlendirilmesi/berteraf işinin ortak projesi için 15.02.2022 tarihinde Kocaeli Büyükşehir Belediye Meclis kararı alınmıştı. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı tarafından bütçesi onaylanan Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ile Kocaeli Büyükşehir Belediyesi iştirakinde yürütülen projeyle Marmara Denizi ve Adalar Özel Etraf Muhafaza Bölgesinde yer alan İzmit Körfezinin sahip olduğu etraf kıymetlerinin korunması ve etraf sıkıntılarının giderilmesi için İzmit Körfezi Doğu Baseninde bulunan taban çamurunun temizlenmesi amaçlanmıştı. Avrupa’nın en büyük etraf projesi kapsamında, denizde 15 metre derinliğe kadar 468 hektar (1000 futbol alanı genişliğinde) alanda ortalama 1 metre kalınlığındaki sığ ve sonradan biriken taban çamurunun hidrolik vakumlu bir sistemle çekilmesi ve susuzlaştırılarak taşınmasında birinci evrede 3,8 milyon metreküp, toplamda 8,5 milyon ton çamurun deniz ekosisteminden uzaklaştırılması hedeflendi.
MARMARA YENİDEN-DİPTEN DİRİLİŞ
İzmit Körfezi’nin doğu baseninde geçmiş yıllardan günümüze, gerek akıntılar, gerek yüzeysel sular ve gerekse insan faaliyetleri vasıtası ile biriken taban çamuru ile ilgili olarak Kocaeli Büyükşehir Belediyesi tarafından TÜBİTAK MAM ve İstanbul Üniversitesine yaptırılan çalışmalarda; taban çamurunun, su sirkülasyonu azaltarak, bilhassa lodos vb. meteorolojik olaylarda koku ve bulanıklığa sebep olmakta ve ayrıyeten hem biyolojik olayları tetiklemekte (alg patlamaları) hem de çözünmüş oksijeni tüketerek deniz ekosistemi için olumsuz çevresel şartları oluşturduğu, bununla birlikte Marmara Denizi’nde yaşanan ve tüm ekosistemi olumsuz olarak etkileyen müsilajın oluşumunu tetiklediği ortaya konulmuştu. Bunun üzerine İzmit Körfezi ve Marmara Denizinin geleceğini kurtaracak olan proje ‘’Marmara Yeniden-Dipten Diriliş’’ merasimiyle başladı ve kısa müddette sonuçları alınmaya başlandı.
ASILSIZ ARGÜMANLARLA AÇILAN DAVA
Proje hayata geçirilmeden evvel, Kocaeli Büyükşehir Belediye Başkanlığı tarafından konusunda yetkili tüm kamu kurum yahut kuruluşlardan uygunluk görüşleri alındı. Bu kapsamda görüşü alınan kurum ve kuruluşlar ise şöyle;
– Etraf Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı
• Etraf İdaresi Genel Müdürlüğü
• Çevresel Tesir ve Kıymetlendirme Müsaade ve Kontrol Genel Müdürlüğü
• Tabiat Varlıklarını Müdafaa Genel Müdürlüğü
– Güç ve Alışılmış Kaynaklar Bakanlığı
• Türkiye Elektrik İletim A.Ş. (TEİAŞ)
• Boru Sınırları İle Petrol Taşıma A.Ş. (BOTAŞ)
– Kültür ve Turizm Bakanlığı (Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü)
– Tarım ve Orman Bakanlığı
• Devlet Su İşleri (DSİ) Genel Müdürlüğü
• Orman Genel Müdürlüğü
• 1. Bölge Müdürlüğü (Doğa Muhafaza ve Ulusal Parklar Genel Müdürlüğü)
– Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı
• Devlet Hava Meydanları İşletmesi (DHMİ) Genel Müdürlüğü
• Karayolları Genel Müdürlüğü
• Kocaeli Bölge Liman Başkanlığı
– Deniz Kuvvetleri Komutanlığı(Donanma Komutanlığı)
– Kocaeli Valiliği (Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Vilayet Müdürlüğü)
– Kocaeli Su ve Kanalizasyon Yönetimi (İSU) Genel Müdürlüğü.
TÜM ENGELLEMELERE KARŞIN KÖRFEZ MAVİ KALACAK
Hal bu türlü iken, bu süreçte birtakım şahıslar tarafından; ‘’çevreyi korumak ismine hareket ettikleri, kamu ismine dava açtıkları, izlenecek yol ve usulün kamu ziyanına neden olacağı, ileride kurulması düşünülen liman için alt yapı oluşturulmaya çalışıldığı, eksper incelemesi yapılması gerektiği, İzmit Körfezinin bu sistemle temizlenemeyeceği, yapılacak süreç gereksiz ve yararsız olduğu, o alanda eski yapıların olduğu, antik gemi batığı ve arkeolojik kalıntılara sahip olduğu, sürecin bu yerlere ziyanlar verebileceği’’ üzere temelsiz tezlerle projenin iptali için Kocaeli 2. Yönetim Mahkemesi’nde dava açıldı. Fakat yapılan incelemenin akabinde mahkeme heyetinden etraf projeleri konusunda emsal teşkil edecek bir karar alındı. Mahkeme heyeti projenin etrafa hiçbir hususta ziyan vermediğini, bilakis projenin Marmara Denizi ve İzmit Körfezi’nin faydasına olacağına hükmederek, projenin iptali istikametindeki talebi kabul etmedi.
MAHKEME KARARI
‘’Mahkeme heyeti tarafından bahsin tahlili teknik bilgi ve uzmanlık gerektirdiğinden, keşif ve eksper incelemesi yapılması kanaatine varılmış ve buna ait 7 başka bahiste ilgili üniversitelerin ve kamu kurum / kuruluşlarının temsilcilerinden oluşan uzman heyeti görevlendirilmiştir.
Bilirkişiler tarafından; proje alanında yapılan keşif sonucu hazırlanarak evraka sunulan 15.02.2024 tarihli uzman raporunda;
– Deniz Suyu Kalitesinin Belirlenmesi,
– Denize Deşarj Edilen Derelerin Su Kalitesinin Belirlenmesi,
– Depolama-Yığma Alanlarına Tesiri,
– Projenin Etraf Kirliliğine Sebebiyet Verip Vermediğinin Tespiti,
(I) Taban Çamuru Özellikleri Açısından
(II) Çamur Susuzlaştırmanın Yapıldığı Saha Açısından
(III) Kimyasal Flokülasyon Sonrası Susuzlaştırılan Taban Çamurunun Özellikleri Açısından
(IV) Davacı Savları Açısından
(V) Taban Çamurunun Temizlenmesi İçin Farklı Usullerden Yararlanılabilip Yararlanılamayacağının Tespiti Açısından
– Projenin Deniz Ekosistemine Tesiri,
– Proje Faaliyetlerinin Yürütüldüğü İzmit Körfezi’ne İlişkin Havzanın Jeolojik Özellikleri,
– Projenin Zirai ve Peyzaj Açısından Kıymetlendirilmesi,
– Projenin İnşaat Açısından Kıymetlendirilmesi,
– Projenin Tarihi ve Arkeolojik Açıdan Kıymetlendirilmesi,
Yukarıdaki başlıklar altında; tesirleri / boyutları incelenerek detaylı kıymetlendirme yapılmıştır.
Bununla birlikte, evraktaki bilgi ve evraklar, uzman raporu ile mevzuat kararlarının birlikte değerlendirilmesinden; evraktaki çamur tahlil sonuçları ile ilgili atık idaresi ve depolama / bertaraf mevzuatı açısından, projede elde edilen susuzlaştırılmış çamurun depolama – yığma alanlarına olumsuz tesirinin olmadığı, proje alanında gerçekleştirilen taban çamuru tarama süreci ve kıyıda gerçekleştirilen çamur susuzlaştırma sürecinin etraf kirliliğine sebebiyet vermediği, proje lokasyonun da daha evvelce atık su arıtmanın tesirli bir biçimde gerçekleşmemesi ve Körfeze yapılan deşarjlar sebebiyle biriken çamurun temizlenmesi için tek fizibıl usulün taban tarama metodu olduğu, taranan / vakumlanan taban çamurunun susuzlaştırılması için, fizikî ve kimyasal bir çok prosedür bulunduğu, fakat seçilen flokülasyon / geotekstil membran tüp prosedürünün tesirli ve mâkul bulunduğu, çamurdan süzülen deniz sularının tekrar körfeze verilmesi sebebiyle denizel ekosistemin korunduğu, mevcut taban çamurunun deniz canlılarına olumsuz tesirleri ve faaliyet sonrasında canlılığın tekrar oluşacağı göz önüne alındığında, faaliyetin ekosistem üzerine tesirinin olumlu olacağı, proje kapsamında yapılan çalışmalar ile İzmit Körfezi tabanında bulunan taban çamurunun bertaraf edilerek, deniz suyu kalitesinin ve biyoçeşitliliğin arttırılmasının hedeflenmekte olduğu; yapılan bu çalışmaların yararlı olacağı kanaati ile Jeoloji Disiplini açısından rastgele bir sakıncasının da bulunmadığı, proje alanı dahilinde ilgili yasa kapsamında korunması gerekli taşınır kültür varlığı olmadığı, alanın sit alanı olmadığı, inşaata mani yasa kapsamında tarihi, kültürel, arkeolojik buluntu olmadığı, faaliyetin, iş bu basamakta, alanın tarihi ve arkeolojik tanımlamasının ve somut dataların yetersizliği ışığında devam etmesinde bir sakınca bulunmadığından “İzmit Körfezi Doğu Baseni Taban Çamuru Paklık, Susuzlaştırma ve Berteraf Projesi Fizibilite Raporu” ile belirtilen alanda taban çamurunun temizlenmesi, temizlenen çamurun pompa ile susuzlaştırma alanına taşınması, taşınan çamurun geoteksil tüplerle susuzlaştırılması, susuzlaştırılan çamurun uygun alanlara nakliyesi ve kıymetlendirilmesi / berteraf işinin ortak projesi için alınan dava konusu Meclis kararında hukuka ve mevzuata karşıtlık bulunmadığı mahkeme heyeti tarafından değerlendirilmiştir.
Açıklanan nedenlerle;
1- Davanın reddine,
2- Yargılama masraflarının de davacılar üzerinde bırakılmasına karar verilmiştir.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
